Anason Nedir?

Anason ülkemizde uzun yıllardan beri tarımı yapılan bir bitkidir. Yurtiçi kullanımının yanında yurtdışı ticareti de yapılan anason, ülkemiz için önemli bir ihracat kaynağıdır. Anasonun kullanım alan ve miktarları her geçen gün artmaktadır[1]. Anasonun ülkemizde Burdur başta olmak üzere 9 ilde tarımı yapılmaktadır. Dünya genelinde 2019 verilerine göre anason üretim hacmine göre sırasıyla Hindistan, Meksika, Suriye, İran, Çin ve Türkiye şeklindedir. 

Geçiş tipi iklimlerin hüküm sürdüğü yerlerde yetişme ortamı bulan anasonun anavatanı kesin olarak bilinmese de, uzak doğu ya da güneybatı Asya kökenli olduğuna dair görüşler vardır. Anason bitkisinin tohumları ülkemizde büyük oranda içki sanayinde bilhassa rakı üretiminde aroma ve koku kazandırması amacıyla kullanılır. Bu yönüyle, sanayi bitkisi özelliği taşıyan anason aynı zamanda aromatik ve tıbbi bitkiler grubuna da dahil edilmektedir[2]. 

Tohumları (meyveleri) uzun yıllardan beri ilaç, gıda ve içki sanayinde kullanılmaktadır. Anason ülkemizde tarımı yapılan az sayıdaki ilaç ve baharat bitkilerinden birisidir. Çok eski yıllardan beri insanlar tarafından tedavilerde kullanıldığı bilinmektedir. Bu amaçla kullanılmasının sebeplerinden bazıları; iştah açıcı, sakinleştirici, gaz oluşumunu azaltıcı özelliklere sahip olmasıdır. Ayrıca ekmek, kek, pasta, sos. şekerleme ve baharat karışımlarında kullanılmaktadır. Genç yeşil yapraklar salata ve çorbalarda yer alır. Uçucu yağları gıda sanayiinde, eczacılıkta, kozmetik ve parfümeride kullanılmaktadır[3]. 

Tek yıllık otsu bir bitki olan anason, 50-60 cm uzunluğunda, dik, silindir gövdeli, içi boş, çok dallı, tüylü ve üstü çizgilidir. Tohumları armut şeklinde küçük, üzeri tüylü, yeşilimsi sarı renklidir. Öksürük gibi bazı rahatsızlıklara iyi gelmesi nedeniyle ilaç sanayinde kullanılmasının yanında, özellikle mide ve bağırsaklarda rahatlatıcı, iştah açıcı etkiye sahip olduğu için evlerde kaynatılarak çay olarak da tüketilir. Bu nedenle kolayca bulunabilen bitkiler arasındadır.

Tek yıllık bir bitki olan ve dolayısıyla her yıl ekimi yapılan anasonun tarımında iklim ve toprak başlıca belirleyici doğal çevre koşullarından olmakla birlikte, bunlardan bilhassa iklimin daha ağır bastığı kesin olarak söylenebilir. Farklı iklimlere adapte olmuş türlerine rastlanmasına karşın, büyük oranda sıcak, nemli, denizel iklimler ile karasal karakterli iklimler arasındaki geçiş tipi iklimlerin hakim olduğu yerlere uyum sağlamıştır[2]. 

Ülkemizde ve dünyada anasonun en önemli kullanım amacı meyvelerinde bulunan uçucu yağdır. Birçok sanayi kolunda (ilaç, gıda, kozmetik, içecek, hayvan besleme) kullanılan bu uçucu yağın, anason meyvesinde yüksek oranda olması büyük önem kazanmaktadır[4].

Anason tohumlarında %1.5-5.0 uçucu yağ*, %10-20 sabit yağ*, %18 protein bulunmaktadır. Uçucu yağının en önemli bileşeni trans-anetol (%80-90)'dur. Bunun yanında estragol, anisaldehit, anisalkol ve monoterpenler bulunmaktadır[3].

Anasonun kendine has kokusu ve tatlımsı tadı trans-anethol’den kaynaklanır. Ayrıca anason tohumlarında bulunan sabit yağın da özellikle Latin Amerika ülkelerinde ticari bir öneme sahip olduğu ve kullanıldığı bilinmektedir. Anason küspesi %23 yağ ve %18 protein içeriği ile hayvan yemi olarak da tüketilir.

Anason uçucu yağı ilaç olarak; gaz giderici, hafif balgam söktürücü (ekspektoran), idrar arttırıcı (diüretik), kullanımlarının yanı sıra antiseptik ve spazm çözücü (antispazmodik) özelliklere sahiptir. Mide rahatsızlıklarını (mide bulantısı, nefes darlığı, astım) tedavi edici etkisi vardır. Tıbbi kullanımına ilaveten, anason meyveleri ve uçucu yağı gıda sektöründe ekmek, kurabiye, şeker; kozmetik sektöründe ise diş macunu gibi ürünlere katılarak kullanılmaktadır. Ayrıca farklı aromatik kokuya sahip olan uçucu yağı da bazı alkollü içeceklere tat vermek amacıyla belli oranlarda katılmaktadır. Bitkinin, genç yaprak ve sürgünleri bazı Avrupa ülkelerinde salatalara tat vermek amacıyla koyulmaktadır. aromatik özelliklerinden dolayı Amerikan tütün ürünlerinde de bulunur[4].  

Yazar: Merve BARUT

SÖZLÜK:

KAYNAKÇA:

[1] Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel müdürlüğü Anason Fizibilite Raporu ve Yatırımcı Rehberi(2020), (S:11-12).

[2] Çetin, B. (2008). Burdur İlinde Anason Tarımının Coğrafi Esasları. Doğu Coğrafya Dergisi, (S:195-197).

[3] Arslan, N., Gürbüz, B., & Gümüşçü, A. (1999). Farklı Orijinli Anason (Pimpinella anisum L.) Populasyonlarında Verim Ve Verim Özelliklerinin Araştırılması. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, (S:52-53).

[4] Karık, Ü. (2020). Türkiye Anason (Pimpinella anisum L.) Genetik Kaynakları ve Yabancı Anason Genotiplerinin Uçucu Yağ Bileşenleri. ANADOLU, J. of AAR, (S:163-165).

[5]  Kurt, N., Çankaya T, İ.(2021) Aromaterapi Uygulamaları ve Uçucu Yağlar. Lokman Hekim Dergisi, 2021; 11 (2) (S:230).

[6] Aydın, E. (2019) Sabit Ve Uçucu Yağların Sağlık Ve Kozmetikte Kullanımı, Erciyes Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Bitirme Projesi, (S:28).