Aronya Nedir?

Bitkilerin çeşitli hastalıkların önlenmesinde ve tedavisinde kullanımı, hem araştırmacılar hem de tüketiciler tarafından özel olarak ilgi görmektedir[1]. Son zamanlarda adı sıkça duyulan aronya meyvesi de besleyici özelliklerinden dolayı araştırmalara konu olmaktadır. Şimdilerde Türkiye’de de üretimi yapılan bu meyveyi bu kadar değerli kılan özelliklerini ve potansiyel kullanım alanlarını bu yazımızda derledik.  

Anavatanı Kuzey Amerika olan aronya, bezelye tanesi büyüklüğünde koyu renkli bir meyvedir[1]. Sonbaharda hasat edilir ve ekşi /kekremsi bir tada sahiptir [2]. 

Çeşit olarak Aronia arbutifolia (L.): Kırmızı Meyveli Aronya (Red Chokeberry),  Aronia melanocarpa (Michx) Elliot: Siyah Meyveli Aronya (Black Chokeberry) ve iki türün melezlenmesi ile oluşturulan Aronia prunifolia (Marsh): Mor Meyveli Aronya (Purple Chokeberry) olmak üzere toplamda üç adettir [1]. 

Aronyanın da içinde bulunduğu orman meyveleri (çilek, yaban mersini, kiraz, böğürtlen vs.) ve diğer meyveler antioksidan aktivite gösteren flavanoidler ve fenolik asitler, aroma bileşikleri, diyet liflerini* içerir [1][3]. Bu meyvelerin fenolik özlerinin deney hayvanları üzerinde yapılan çalışmalarda kötü kolesterol, kalp hastalıkları, kanser, diyabet, obezite gibi hastalıklara karşı antioksidan etki gösterme potansiyeli olduğu tespit edilmiştir [1][3][4]. Aronyanın yapısında bulunan polifenol, flavonoid ve proantosiyanidin gibi yararlı antioksidanlar yaban mersini, frenk üzümü, böğürtlen, kırmızı ahududu ve çilek gibi diğer meyvelerden çok daha yüksektir [3][4]. 

Polifenolik bileşikler olarak tanımladığımız bileşikler bitkinin yapısında bulunan ikincil metabolitlerdir ve bitkileri dışarıdan gelen darbe ve zararlılara karşı korumaktadır. Polifenol ve flavonoid (antosiyanin, antosiyanin ve flavonoller) gibi sahip olduğu bu güçlü antioksidanlar ile mide koruyucu etki, hepatoprotektif* etki olarak tıbbi tedavi yöntemlerinde kullanılabilme potansiyeli vardır. Anti-inflamatuar* etki gösterebilme potansiyeli fareler üzerinde yapılan deneysel bir çalışma ile görülmüştür. Antidiyabet etkisini araştırmak üzere yapılan bir çalışmada da diyabetli farelere altı hafta boyunca aronya suyu verilerek glikoz seviyelerinin önemli ölçüde düştüğü gözlemlenmiştir[6]. Aronyanın influenza (grip) virüsüne karşı etkili olup olmadığını saptamak amacıyla deney hayvanları üzerinde yapılan bir çalışmada içeriğinde bulunan ellagik asit ve mirisetinin antiviral terapötik* potansiyele sahip olduğu sonucuna varılmıştır[8]. Grip demişken global sorunumuz olan SARS-CoV-2'ye (Covid-19) karşı polifenollerin etkisi olup olmadığı ile ilgili bir çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaya göre, kuersetin ve ellagik asit virüs proteinleri ile birleştiğinde, SARS-CoV-2'ye karşı potansiyel antiviral* aktivite göstermiştir [1][7]. Bu çalışmalar kesin olarak bahsedilen hastalığı tedavi ettiğini göstermez. Ancak polifenollerin olumlu etkilerinin bu hastalıkların tedavisinde potansiyel olarak kullanılabileceği düşünülebilir. 

Aronyanın zengin besin içeriğini paylaştığımıza göre bu meyveyi beslenme düzeninize nasıl dahil edeceğinizden bahsedelim. Ekşi/kekremsi bir tada sahip olan aronya meyvesini sade tüketmek yerine gün içinde tükettiğiniz ürünlerle beraber kullanmak,  beslenme rutininizde çeşitliliği arttırmak için güzel bir fikir olabilir. Aronya dünyanın çeşitli yerlerinde jöle yapımı, şekerlemeler, turta ve kurabiye dolguları, yoğurt, şerbet, aromalı süt yapımında kullanılmaktadır. Bunun dışında Danimarka, Rusya ve Doğu Avrupa'da güçlü renkli ve keskin aromalı meyve suyu (başka meyveler ile de karıştırılarak) ve şarap üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu meyvenin suyu, gıda endüstrisinde, renk stabilitesi düşük ürünlerde doğal bir kırmızı renk sağlamak için kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır[2]. Bunların dışında aronya pasta çeşitlerinde de renklendirici ve sos amaçlı kullanılabilir. Gün içinde yoğurtla karıştırılarak tüketilebilir ya da yulaf lapası tariflerinde kullanılabilir. Aronyanın besin değerleri ve antioksidan özellikleri incelendiğinde, ileride geliştirilecek yeni ürünlerin formülasyonlarında sıkça yer alacağı ve çeşitli aronyalı ürünlerin market raflarında yer alabileceği tahmin edilmektedir. 

Yazar: Ayşe ORHAN

SÖZLÜK:

Antioksidan: Organizmaların hücrelerine zarar verebilecek serbest radikaller ve zincir reaksiyonları üretebilen kimyasal bir reaksiyon olan oksidasyonu engelleyen bileşiklere denir.

Diyet lifleri: Sindirim enzimleri tarafından sindirilemeyen karbonhidrat türevleridir.

Hepatoprotektif: Kimyasal bir maddenin karaciğere zarar vermesini önleme yeteneğine denir.

Terapötik: Tedavi edici anlamına gelir.

Antienflamatuar: İltihabi reaksiyonu önleyici anlamında kullanılır.

Açlık kan şekeri: Aç durumdayken ölçülen kandaki glikoz değerine denir.

Antiviral: Virüs enfeksiyonlarına karşı kullanılan farmakolojik ajanlardır.

KAYNAKÇA:

[1] Jurendić, T., & Ščetar, M. (2021). Aronia melanocarpa Products and By-Products for Health and Nutrition: A Review. Antioxidants, 10(7), 1052.

[2] Smith, D., & Ringenberg, C. (2003). NF581 Aronia Berries. Historical Materials from University of Nebraska-Lincoln Extension, 40.

[3]  Oszmiański, J., & Wojdylo, A. (2005). Aronia melanocarpa phenolics and their antioxidant activity. European Food Research and Technology, 221(6), 809-813.

[4] Jurikova, T., Mlček, J., Skrovankova, S., Sumczynski, D., Sochor, J., Hlaváčová, I.M., Snopek, L., & Orsavová, J. (2017). Fruits of Black Chokeberry Aronia melanocarpa in the Prevention of Chronic Diseases. Molecules : A Journal of Synthetic Chemistry and Natural Product Chemistry, 22.

[5] Pandey, K. B., & Rizvi, S. I. (2009). Plant polyphenols as dietary antioxidants in human health and disease. Oxidative medicine and cellular longevity, 2(5), 270-278.

[6] Ohgami, K., Ilieva, I., Shiratori, K., Koyama, Y., Jin, X. H., Yoshida, K., ... & Ohno, S. (2005). Anti-inflammatory effects of aronia extract on rat endotoxin-induced uveitis. Investigative Ophthalmology & Visual Science, 46(1), 275-281.

[7] Zhang, D. H., Wu, K. L., Zhang, X., Deng, S. Q., & Peng, B. (2020). In silico screening of Chinese herbal medicines with the potential to directly inhibit 2019 novel coronavirus. Journal of integrative medicine, 18(2), 152-158.

[8] Park, S., Kim, J. I., Lee, I., Lee, S., Hwang, M. W., Bae, J. Y., ... & Park, M. S. (2013). Aronia melanocarpa and its components demonstrate antiviral activity against influenza viruses. Biochemical and biophysical research communications, 440(1), 14-19.