Pahalılıklarına Göre En Değerli Gıda Ürünleri

Dünyada gıda sektörü önemli bir yer tutmaktadır. Peki gıda ürünlerini incelediğimizde bu sektördeki değeri en yüksek olan yiyecekler hangileridir? Bu gıda ürünlerini bu kadar pahalı yapan nedir? İşte dünyada bulabileceğiniz en pahalı gıda ürünlerinin mini bir listesi.

Beyaz Trüf Mantarı
    Trüf mantarları bulunabilecek pahalı gıda ürünlerinden biridir ve siyah trüf (Tuber melanosporum) mantarı, yaz trüfü (Tuber aestivum) ve beyaz trüf (Tuber magnatum) mantarları gibi ticari olarak değeri olan türleri bulunmaktadır. İtalya’nın bazı bölgelerine özgü olan ve İtalya’da adına düzenlenen festivali bulunan beyaz trüf mantarının doğada kendiliğinden yetişmesi, bulunmasının zorluğu, kendisine has tada ve kokuya sahip olması onu bu kadar değerli hale getirmektedir. Son zamanlarda bir kilosu 3.000 Amerikan dolarına satılabilen beyaz trüf mantarının doğada bulunabilmesi için mantar avcılarının ve köpeklerinin özel bir eğitimden geçirilmesi gerekmektedir. Bu nedenle mantar avcılarının köpekleri trüf mantarlarının aranmasındaki kilit noktalardan biri olarak görülmektedir[1].

Almas ve Beluga Havyarı
   Havyar pahalı bir yiyecek olarak zaten bilinmektedir. Mersin balıklarının yumurtalıklarından elde edilen yumurtaların işlenmesiyle havyar elde edilmektedir. Mersin balığı dışındaki balıklardan elde edilen ürünler ise gerçek havyar olarak sınıflandırılamaz. Dünyada bulunan mersin balığı türlerinden sadece birkaç tanesiyle havyar üretiminin büyük bir çoğunluğunun gerçekleştirilmesi, havyarı pahalı yapan sebeplerdendir. İran’da elde edilen ve nadir bulunan Almas havyarı, albino mersin balıklarından veya en az 60 yaşındaki bir osetra* mersin balığından üretilmektedir. Beluga havyarı ise beluga balığının* yumurtalarından üretilir. Almas ve Beluga olarak adlandırılan havyar çeşitleri kendilerine has tat ve doku özellikleri nedeniyle satılan en pahalı gıda ürünlerindendir. 

Ayrıca mersin balığı türlerinden olan beluga (Huso huso) ve osetra (Acipenser gueldenstaedti) balıklarının kaynağının Hazar Denizi olması havyarı özel yapan sebeplerdendir. Mersin balığı nesli tükenmekte olan bir canlı olduğundan havyar üretiminin sıkı denetimler altında yapılması gerekmektedir fakat yüksek kazanç getiren bir gıda ürünü olduğundan bilinçsiz bir ticaret ortamı oluşturulmuştur. Çeşitli aroma-tat vermesi, gıda ürünlerinin satış fiyatının artırılması ve tüketici taleplerinin karşılanması amacıyla diğer gıda ürünlerine havyar ve havyar yağları katılabilmektedir. Aynı zamanda yaşlanma karşıtı etkisi nedeniyle kozmetik ürünlerinde ve güzellik ürünlerinde de kullanılır[2].

Safran
Dünyanın en pahalı baharatı olarak bilinen safranın üretiminde safran çiçeği kullanılmaktadır. Yarım kilo kuru safranın eldesinde 100.000’den fazla safran çiçeğinden faydalanılmaktadır. Antioksidan* ve antikanserojenik* özellikler taşıdığı bilinen safran genellikle Akdeniz’e kıyısı olan ülkelerde ve Japonya, Hindistan, Çin Halk Cumhuriyeti, İran’da yetiştirilmektedir. Safran bitkisinin çoğalması tohum aracılığıyla değil, vejetatif* yollarla gerçekleştirilebilmektedir. Bu sebeplerden dolayı safranın elde edilme, yetiştirilme ve toplanma süreçleri; çok fazla emek, kaynak ve zahmet gerektirmektedir[3]. 

Gıda, kozmetik, boya ve ilaç sektöründe pek çok alanda kullanılabilmesi ve insan sağlığı üzerinde olumlu etkilerinin bulunması nedenleriyle de safranın kilosu en az 1.500 Amerikan dolarına satın alınabilmektedir. İnsan sağlığında solunum, cilt, kalp ve akciğer hastalıkları üzerine etkileri araştırılmaya devam etmekte ve ulaşılan sonuçlar safranın değerini arttırmaktadır. Zerdeçal, aspir ve kadife çiçeği yapraklarının karıştırılmasıyla safranda tağşiş* uygulamaları üreticiler tarafından gerçekleştirilmektedir[4].

Eşek Peyniri
Besin maddesi ve fonksiyonel içeriği açısından insan sütüyle benzerlik gösteren eşek sütüne ilgi artmaktadır. Bu benzerlik dışında alerjenik etkisinin düşük olması ve lezzetinin yüksek olması gibi sebeplerden eşek sütü faydalı bir gıda ürünü olarak kabul edilebilmektedir. Düşük protein içeriği ve düşük kazein* ile peynir altı suyu* oranına sahip olması eşek sütünün alerjenitesini* düşürmektedir. Bu nedenlerle eşek sütünün fermente süt, yoğurt veya probiyotik* yoğurt şeklinde kullanımları tavsiye edilmektedir fakat eşek sütünden peynir üretimi, düşük kazein miktarının zayıf pıhtılaşma aktivitesine sebep olması ve düşük yağ içeriğinin peynirin duyusal özelliklerini etkilemesi nedenleriyle daha zordur[5]. Balkan eşeklerinin sütüyle yapılan ve bir kilogramının üretilmesi için yaklaşık 25 litre eşek sütüne ihtiyaç duyulan eşek peyniri, dünyadaki en pahalı peynir ünvanını taşımaktadır. Sırbistan’da üretilen ve Pule peyniri olarak bilinen bu peynirin kilosu yaklaşık 1.400 Amerikan dolarıdır[6].

Kopi Luwak Kahvesi
Bir memeli türü olan misk kedileri tarafından kahve çekirdeklerinin sindirilmesi ve dışkılanması ile elde edilen Kopi Luwak kahvesi satılan en pahalı kahvelerden biridir. Endonezya ve Filipinler'de üretilen bu kahvenin kilosu yaklaşık 1.200 Amerikan dolarına satılabilmektedir. Misk kedileri kendilerine özgü koku alma ve görme yetenekleri sayesinde ağaçlardan topladıkları en olgun ve kırmızı kahve meyvelerini toplayabilmektedir. Misk kedilerinin bu kahve meyvelerini tüketiminden sonra, midelerinde yer alan enzimlerle birlikte kahve çekirdekleri fermantasyona uğramaktadır. Sindirim sonrası dışkılanan kahve çekirdekleri üreticiler tarafından toplandıktan sonra dezenfekte edilmekte ve kahve üretimi için hazırlanmaktadır. Misk kedilerinin midesinde gerçekleşen özel sindirim kahvenin tadının ve aromasının pürüzsüz, lezzetli ve daha az acı olmasını sağlar. Bu sıradışı üretim biçimi ve üretim miktarının kısıtlı olması kahvenin fiyatını belirleyen özelliklerdir[7]. Ayrıca Jack Nicholson'ın da rol almış olduğu Bucket List filminde de bahsi geçen Kopi Luwak kahvesi popülaritesini iyice artırmıştır.

Fugu Balığı
Dünyadaki en pahalı ve aynı zamanda en ölümcül yemeklerden biri olan Fugu balığı, Asya ve Hint-Pasifik bölgelerinde fazlasıyla yaygındır. Fugu balığı, herkesin bildiği balon balıklarına benzeyen, tropik sularda dipteki kayalıklarda yaşayan ve kirpi balığı olarak da adlandırılan bir balık türüdür. Pek çok türü bulunan Fugu balığının en fazla türünün bulunduğu ülke Çin Halk Cumhuriyeti’dir ve dünyadaki kirpi balığı üretiminin çoğunluğu bu ülkede yapılmaktadır. Kirpi balığı tüketiminin en fazla görüldüğü ülkelerden bir diğeri ise Japonya’dır ve fugu balığı yemeği Japon kültürüyle özdeşleşmiştir. Öldürücü bir etkiye sahip bir nörotoksin* olan tetrodoksin içermesine rağmen hem lezzetli olmasından hem de adrenalin duygusunu yaşamak isteyen insanlar tarafından da Fugu balığına karşı bir talep oluşmuştur. Balığın karaciğer ve yumurtalık bölümlerinde taşınan zehrin insanlar için güvenli olmaması nedeniyle balığı pişirme yetkinliği verilecek kişiler birkaç yıllık eğitim sürecinden geçerek lisans sahibi olmalıdır. Balığın kas, deri gibi bazı bölümleri ise yiyecek olarak tüketilmesi için güvenli olarak kabul edilmiştir[8, 9]. 

Bilgisiz tüketim kaynaklı pek çok ölüm kaydedilmesine rağmen özellikle Asya ülkelerinde tüketimi gözlemlenmektedir. Yemeğin hazırlanışı dışında avlanma sürecinin de oldukça zorlu olması balığı pahalı yapan sebeplerdendir. Balığa olan pazar talebinin artırılması için türlerine göre toksisitesi* azalan kirpi balıkları üzerinde araştırmalara devam edilmektedir. Ayrıca yapılan bir araştırmaya göre deniz dibinden ayrı ağlarda veya filtrelenmiş deniz suyu ile karada yapay bir ortamda yetiştirilen kirpi balıklarında toksik etkinin görülmediği ve güvenilir bir gıda olarak üretilebileceği gözlemlenmiştir[10].

Sözlük
*Alerjenite: Duyarlı kişilerde antikor oluşumu ile alerjik etkinin görülmesi durumu.
*Antioksidan: Kimyasal reaksiyon sonucunda meydana gelen hasarları engelleme özelliği barındıran ve insan sağlığı üzerinde olumlu etkisi bulunan bileşikler.
*Antikanserojen: Kanserojen etkinin önlenmesi eğilimine sahip olan maddeler.
*Beluga: Bilimsel adı Huso huso olan bir mersin balığı türü.
*Kazein: Sütün bileşenlerinden olan süt proteini.
*Peynir altı suyu: Peynir üretiminde yan ürün olarak elde edilen proteince zengin sıvı.
*Probiyotik: Özellikle sindirim ve bağışıklık sistemine olumlu etkisi olan mikroorganizmalar.
*Nörotoksin: Sinir sistemine zarar verme kabiliyeti olan zehirli maddeler.
*Osetra: Elmas (Almas) mersin balığı ve rus mersin balığı olarak da bilinen bilimsel adı Acipenser gueldenstaedtii olan bir mersin balığı türü.
*Tağşiş: Gıdalarda ekonomik sebeplerden bir ürüne başka bir madde eklenmesi veya benzer yanıltıcı uygulamaların uygulanması.
*Toksisite: Bir maddenin biyolojik zarar verme derecesi, zehirli olma hali.
*Vejetatif üreme: Bitkilerin organlarının kullanılmasıyla orjinal bitkiyle aynı genetik yapıya sahip bir bitkinin üretilmesini sağlayan eşeysiz üreme biçimi.

Kaynaklar:
[1] Bontempo, L. ( 1 ), Camin, F. ( 1,2 ), Ziller, L. ( 1 ), Perini, M. ( 3 ), & Larcher, R. ( 3 ). (n.d.). Isotopic and elemental characterisation of Italian white truffle: A first exploratory study. Food and Chemical Toxicology, 145. https://0-doi-org.divit.library.itu.edu.tr/10.1016/j.fct.2020.111627
[2] ÖZDEN, Ö., ERKAN, N., & VARLIK, C. (2018). Havyar. Aydın Gastronomy, 2(2), 21-34.
[3] Çinar, A. S., & Önder, A. (2019). Anadolu'nun Kültürel Mirası: Crocus sativus L.(Safran). FABAD Journal of Pharmaceutical Sciences, 44(1), 79-88.
[4] AMES, M. (2017). Don’t Be Fooled: Growing Saffron is Easy! Countryside & Small Stock Journal, 101(5), 20–23.
[5] D'Alessandro, A. G., Martemucci, G., Loizzo, P., & Faccia, M. (2019). Production of cheese from donkey milk as influenced by addition of transglutaminase. Journal of dairy science, 102(12), 10867-10876.
[6] Ostrolutska, O., & Dovgun, I. (2015). The most expensive cheeses in the world (Doctoral dissertation). 1.
[7] Marcone, M. F. (2004). Composition and properties of Indonesian palm civet coffee (Kopi Luwak) and Ethiopian civet coffee. Food Research International, 37(9), 901-912.
[8] Tao, N. P., Wang, L. Y., Gong, X., & Liu, Y. (2012). Comparison of nutritional composition of farmed pufferfish muscles among Fugu obscurus, Fugu flavidus and Fugu rubripes. Journal of food composition and analysis, 28(1), 40-45.
[9] Kheifets, J., Rozhavsky, B., Girsh Solomonovich, Z., Marianna, R., & Soroksky, A. (2012). Severe tetrodotoxin poisoning after consumption of Lagocephalus sceleratus (pufferfish, fugu) fished in Mediterranean Sea, treated with cholinesterase inhibitor. Case reports in critical care, vol. 2012. 1-3. https://doi.org/10.1155/2012/782507
[10] Noguchi, T., Arakawa, O., & Takatani, T. (2006). Toxicity of pufferfish Takifugu rubripes cultured in netcages at sea or aquaria on land. Comparative Biochemistry and Physiology Part D: Genomics and Proteomics, 1(1), 153-157.