Enerjisi Azaltılmış Gıda Nedir ?

Son yıllarda beslenme konusuna artan ilgiyle sağlıklı gıdalar, fonksiyonel gıdalar, zenginleştirilmiş gıdalar ve diyet gıdalar gibi tanımları daha sıklıkla duymaya başladık. Belli tercihlere veya sağlık sıkıntılarının getirdiği zorunluluklara göre gıda sektörü sürekli değişim ve gelişim göstermektedir. Düşük kalorili gıdalara ilginin artmasıyla enerjisi azaltılmış ürünler sektörde yerini almaya başlamıştır.

Türk Gıda Kodeksi Vücut Ağırlığı Kontrolü İçin Diyetin Yerini Alan Gıdalar Tebliği’ ne göre;

Vücut ağırlığı kontrolü için diyetin yerini alan gıdalar: Gıda işletmecisinin talimatına göre kullanıldığında, tüm günlük diyetin yerini alan, vücut ağırlığının azaltılması amacıyla enerjisi kısıtlanmış diyetler için özel olarak formüle edilmiş gıdaları, ifade eder. (1)

Vücut ağırlığı kontrolü için diyetin yerini alan gıdalar için, 26/1/2017 tarihli ve 29960 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliğinin 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan zorunlu bilgilere ek olarak aşağıdaki bilgilere de yer verilmesi zorunludur:

• Ürünü kullanmaya başlamadan önce, tıp veya beslenme ve diyetetik alanlarında çalışan bir sağlık meslek mensubunun tavsiyesinin alınmasının önerildiğine dair ifade,
• Ürünün hamile veya emziren kadınlar ve ergenler tarafından kullanılmaması ve sağlık problemi olan kişiler tarafından tıp veya beslenme ve diyetetik alanlarında çalışan bir sağlık meslek mensubunun tavsiyesi olmadan kullanılmaması gerektiğine dair ifade,
• Ürünün, kullanma talimatına uygun olarak kullanıldığında, günlük temel besin öğelerini yeterli miktarlarda sağladığına dair ifade,
• Ürünün sağlıklı fazla kilolu veya obez yetişkinler tarafından, tıp veya beslenme ve diyetetik alanlarında çalışan bir sağlık meslek mensubunun tavsiyesi olmaksızın, 8 haftadan fazla bir süre boyunca veya daha kısa sürelerle tekrarlı olarak kullanılmaması gerektiğine dair ifade,
• Gerektiğinde, uygun hazırlama talimatı ve bu talimata uyulmasının önemini belirten ifade,
• Ürün, üretici talimatlarına göre kullanıldığında, günde 20 g'dan fazla *poliol alımını sağlıyorsa etikette gıdanın *laksatif etkisinin olabileceğini belirten ifade,
• Ürüne diyet lifi ilave edilmediyse, ürün ile birlikte diyet lifi alınmasının mümkün olup olmadığı konusunda tıp veya beslenme ve diyetetik alanlarında çalışan bir sağlık meslek mensubunun tavsiyesine başvurulması gerektiğine ilişkin ifade. (1)

Bileşim gereklilikleri:

1.Enerji: Vücut ağırlığı kontrolü için diyetin yerini alan gıdalardan sağlanan enerji, toplam günlük miktar için 2510 kj (600kcal) ‘den az ve 5020 kj (1200kcal) ‘den fazla olamaz
2.Protein: Vücut ağırlığı kontrolü için diyetin yerini alan gıdalardan sağlanan protein, toplam günlük miktar için 75g ‘dan az ve 105g’dan fazla olamaz.
3.Kolin: Vücut ağırlığı kontrolü için diyetin yerini alan gıdalardan sağlanan kolin içeriği, toplam günlük miktar için 400mg’dan az olamaz.
4.Yağ:
4.1.Linoleik asit: Vücut ağırlığı kontrolü için diyetin yerini alan gıdalardan sağlanan linoleik asit içeriği, toplam günlük miktar için 11g’dan az olamaz.
4.2.Alfalinolenik asit: Vücut ağırlığı kontrolü için diyetin yerini alan gıdalardan sağlanan alfalinolenik asit içeriği, toplam günlük miktar için 1,4g‘ dan az olamaz.
5.Karbonhidrat: Vücut ağırlığı kontrolü için diyetin yerini alan gıdalardan sağlanan karbonhidrat içeriği, toplam günlük miktar için 30g’dan az olamaz.
6.Vitamin ve Mineraller: Vücut ağırlığı kontrolü için diyetin yerini alan gıdalar aşağıdaki tablolarda bulunan miktarlara uymalıdır. Vücut ağırlığı kontrolü için diyetin yerini alan gıdalar, toplam günlük miktar için 250g’ dan fazla Magnezyum içeremez. (1)

Şeker içerikli ürünlerin tüketimin artmasıyla buna bağlı hastalıklar görülmeye başlamıştır. Hastaların tedavileri için şeker ve şekerli ürün tüketiminde kısıtlamaya gidilmektedir. Gıda sektöründe de bu durum doğal şekerlerde bulunan şekere oranla daha az şeker içermesi sebebiyle yerini tatlandırıcılara bırakmaktadır. Tatlandırıcı amaçlı kullanılan yapay katkı maddelerinin tüketim miktarı, insanlar tarafından günlük tüketilebilir miktarı (ADI değerini) aşmadığı takdirde sağlık üzerinde olumsuz etkileri minimum düzeyde kalmakta, ancak tüketim miktarı *ADI değerini aştığında olumsuz etkiler söz konusu olabilmektedir. Tatlandırıcı kullanılan ürünlerde sakarozun verdiği lezzetle tatlandırıcının verdiği lezzet birbirine benzemekte ancak, tat her ikisinde de farklıdır.(2)

Özetle; Enerjisi azaltılmış ürünler veya light ürün olarak tabir edilen gıdalar, normal gıda bileşimleri azaltılarak amaca yönelik olarak üretilmektedir. Tebliğ de belirtilen değerlere uyularak, tüketiciye gerekli bilgiler verilerek piyasaya sürülmelidir. En az %30 oranında bileşimde azalma olması, enerjisi azaltılmış ürün olarak kabul edilmesi için yeterlidir. Örneğin yağı azaltılmış süt bu gruba dahil edilebilmektedir. Yağı azaltılmış sütler kronik kalp rahatsızlığı olan bireyler için fayda sağlayabilir. Ancak bu tip sağlık sorunu olmayanlarda kabızlığa sebebiyet vererek kilo vermeyi durdurabilir ve yağda çözünen vitamin alımını azaltabilir. Enerjisi azaltılmış ürünler kilo kaybı için destek ürün olabilirler ancak tek başına kilo kaybı sağlaması mümkün değildir. Ana öğünün yerine geçmesi halinde besin değerlerinde eksiklik olacağından sağlık açısından sorunlar yaşanabilir. Ara öğünlerde tercih edilerek kontrollü tüketim sağlanmalıdır. (3,4,5)

Sözlük:
* Poliol: Organik bir bileşiktir.
* Laksatif: Barsak yumuşatıcı, ishal yapıcı. Barsağın atım işlemini hızlandıran maddelerdir.
* ADI Değeri : ADI değeri (mg/kg/gün), bir bireyin vücut ağırlığı esas alınarak tüm yaşamı boyunca bir sağlık riski olmadan tüketebileceği katkı maddesi miktarıdır.

Kaynaklar: 

1-    Türk Gıda Kodeksi Vücut Ağırlığı Kontrolü İçin Diyetin Yerini Alan Gıdalar Tebliği (Tebliğ No: 2019/15)
2-    YILMAZ N. (2007) YAPAY TATLANDIRICILAR ve GIDA SANAYiiNDE KULLANIMLARI Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi.
3-    Prof. Dr. Ayşe BAYSAL - YENİ BİR YÜZYILA GİRERKEN DİYET, DİYETLEİLİNTİLİ HASTALIKLAR VE DİYETETİK ÜRÜNLER, Beslenme ve Diyet Dergisi / J Nutr and Diet 28(2): 1-6,1999
4-    Petek ATAMAN- Kilo Kaybetme Amaçlı Gıdalar (https://www.foodtime.com.tr/makale/kilo-kaybetme-amacli-gidalar-m196.html)
5-    https://aysetugbasengel.com/light-urunler-zayiflatir-mi/