Kabak Lifi Nedir?

Özet:

• Kabak lifi, kabakgiller familyasına ait lif kabağı olarak da bilinen bir kabak türünün kurutulması ile elde edilen sünger benzeri bir üründür.
• Lif kabakları, birkaç gün suda bekletildikten sonra soyulur. Çekirdekleri çıkarılıp temizlendikten sonra ağartılan kabaklar tamamen kuruduğunda kabak lifi halini alır.
• Lif kabağının kurutulmamış hali, salatalık gibi çiğ veya kabak gibi pişirilerek tüketilebilir.
• Lif kabakları, plastik içermemesi ve doğada tamamen parçalanabilmesi nedeniyle, plastik bulaşık süngeri yerine kullanılabilecek çevre dostu bir alternatif olabilir.
• Kabak lifi sahip olduğu delikli yapı ve çoğunlukla tamamen kurumayıp ıslak kalması nedeniyle mikrobiyal gelişim için uygun bir ortam sağlar.
• Mutfağınızda kabak lifi kullanmayı tercih ederseniz, gıda güvenliğini sağlamak yani mikroorganizma üremesini engellemek için lifi kullandıktan sonra kurutmalı, düzenli aralıklarla temizlemeli ve değiştirmelisiniz.

Kabak lifi, kabakgiller familyasına ait bir kabak türünün kurutulması ile elde edilen ve süngerimsi yapıya sahip bir üründür [1]. Kabağın sahip olduğu ağ benzeri damar sistemi, kabak kurutulduğunda süngerimsi ve gözenekli bir şekle sahip kabak lifine dönüşür [2].

Bu kabak türü lif kabağı olarak da bilinir ve yetişmesi için sıcak iklim ve uzun zaman gereklidir [3]. Güney Amerika, Afrika, Asya, Avustralya’da yetişir ve yaygın olarak bulunur. Türkiye’de de Akdeniz iklimi görülen bölgelerde yetişir [4]. 

Araştırmalar, kabak lifi bitkisinin ilk zamanlardan beri Çin, Japonya, Malezya, Hindistan ve Orta Doğu’da gıda, ilaç ve süs olarak kullanılmak üzere yetiştirildiğini göstermiştir [1]. 

Bir biyolif yani biyolojik kökenli elyaf çeşidi olan kabak lifi, üretimi için az enerji gerektirmesi ve yenilenebilir olması ile çevre dostudur [5][6]. Doğada ayrıştığında veya yakıldığında fazla karbondioksit açığa çıkarmadığı için karbon ayak izi düşüktür. Karbon ayak izi tarihsel olarak bir organizasyon, etkinlik, ürün veya kişinin neden olduğu toplam sera gazı emisyonu olarak tanımlanır [6].  

Nasıl elde edilir?

Lif kabakları, birkaç gün suda bekletildikten sonra soyulur. Çekirdekleri çıkartılıp temizlendikten sonra ağartılan kabaklar daha sonra güneşte kurumaya bırakılır [7]. Tamamen kuruduktan sonra elde edilen kabak lifi kullanıma hazırdır.

Hangi amaçlarla kullanılır?

Lif kabağının kurutulmamış hali, salatalık gibi çiğ veya kabak gibi pişirilerek tüketilir. İçerdiği fenolik asit, flavonoid, vitamin ve karotenoid bileşikleri sayesinde sağlığa olumlu etkileri bulunur [8]. 

Lif kabağı kabuğu üzerinde yürütülen bir çalışma sonucu, kabuğun posasına göre daha zengin biyoaktif bileşik içeriğine sahip olduğu gösterilmiştir [9].  Bitkilerde doğal olarak bulunan bir grup bileşik olan biyoaktif bileşikler; fitat, fenol, flavonoid, fenolik asit, kumarin, karotenoid gibi pek çok bileşiğe verilen genel addır. Bu bileşiklerin serbest radikal hasarını azaltma etkisi ile birçok sağlık faydası çeşitli araştırmalar ile gösterilmiştir [10]. 

Ayrıca lif kabağı kabuğunun narenciye kabuğundan daha yüksek bir inflamasyon diğer bir deyiş ile iltihaplanma önleyici etkiye sahip olduğu görülmüştür [9].

Kabak lifinin eşsiz yapısı sayesinde pek çok kullanım alanı bulunur. İkinci Dünya Savaşından önce A.B.D donanmalarında filtre olarak, ameliyatlarda ve otomobil camı temizliğinde kullanılmıştır. Birçok endüstriyel ekipman için ucuz ve kolay bulunabilir olması nedeniyle yeri doldurulamaz bir temizlik aracıdır [1]. 

Lifli yapısının sağladığı nazik peeling etkisi sayesinde kişisel bakımda tercih edilir [11]. Bulaşık süngeri olarak mutfaklarda kullanımı oldukça yaygındır. İyi bir paketleme materyalidir, yastıklara ve şiltelere doldurulabilir. Vatka olarak kullanımı da mümkündür [1].

Yapılan araştırmalar, kabak lifinin sudaki ağır metallerin giderilmesi için bir filtre olarak kullanılabileceğini ortaya koymuştur [11].

Bulaşık süngeri yerine kullanılınca sağladığı bir avantaj var mıdır?

Lif kabakları, plastik içermemeleri ve doğada tamamen parçalanabilir olmaları nedeniyle, plastik bulaşık sünger yerine kullanılabilecek çevre dostu bir alternatiftir. Temizleme sıvısını içine çekmediği için daha az temizlik sıvısı kullanılmasını sağlar. Ayrıca kabak lifinin kokusuz olması da sahip olduğu başka bir avantajdır [12]. Bunların yanında mutfağınızda kabak lifi kullanmayı tercih ederseniz, gıda güvenliğini sağlamak yani mikroorganizma üremesini engellemek için lifi düzenli aralıklarla temizlemeli ve değiştirmelisiniz. 

Kabak lifi kullanımının dezavantajları nelerdir?

Kabak lifleri sahip oldukları delikli yapı ve çoğunlukla tamamen kurumayıp ıslak kalmaları nedeniyle mikrobiyal gelişim için uygun ortamlardır. Düzenli olarak değiştirilmeyen ve temiz tutulmayan kabak liflerinde gelişen mikroorganizmalar ciltte enfeksiyonlara sebep olabilmektedir [13]. Benzer bir mantıkla mutfakta kullanılan kabak liflerinde gıda kaynaklı hastalık yapan mikroorganizmaların gelişme riski vardır. Bu nedenle  kabak liflerini kullanımdan sonra kurutmak ve düzenli aralıklarla değiştirmek önerilmektedir [14]. Kabak lifinde küf oluşumu veya küflü koku görülmesi durumunda bu kabak lifinin atılması ve değiştirilmesi gerekmektedir.

Kaynakça 

[1] Porterfield, W. M. (1955). Loofah—the sponge gourd. Economic Botany, 9(3), 211–223. https://doi.org/10.1007/bf02859814 

[2] Shen, J., Min Xie, Y., Huang, X., Zhou, S., & Ruan, D. (2012). Mechanical properties of luffa sponge. Journal of the Mechanical Behavior of Biomedical Materials, 15, 141–152. https://doi.org/10.1016/j.jmbbm.2012.07.004

[3] Oboh, O. and Aluyor, E.O. (2009). Luffa cylindrica- an emerging cash crop. Af. J. of Agric. Res. 4(8), 684-688.

[4] Kocak, D., Mistik, S. I., Akalin, M., & Merdan, N. (2015). The use of Luffa cylindrica fibres as reinforcements in Composites. Biofiber Reinforcements in Composite Materials, 689–699. https://doi.org/10.1533/9781782421276.5.689 

[5] Plotz, C., & International Fiber Journal. (2021, June 30). What is a biofiber? International Fiber Journal. Retrieved April 15, 2023, from https://www.fiberjournal.com/what-is-a-biofiber/#:~:text=A%20biofiber%20is%20a%20fiber,definition%20of%20a%20manmade%20polymer 

[6] JOHN, M., & THOMAS, S. (2008). Biofibres and biocomposites. Carbohydrate Polymers, 71(3), 343–364. https://doi.org/10.1016/j.carbpol.2007.05.040 

[7] Stephens, J. M. (n.d.). Gourd, luffa-luffa cylindrica (L.) Roem., Luffa Aegyptica Mill., and luffa acutangula (L.) ROXB. Retrieved April 5, 2023, from https://edis.ifas.ufl.edu/publication/mv071 

[8] Azeez, M.A., Bello, O.S., Adedeji, A.O. (2013). Traditional and Medicinal USes of Luffa Cylindrica: A Review, Journal of Medicinal Plants Studies, 1(5), 102-111.

[9] Kao, T. H., Huang, C. W., & Chen, B. H. (2012). Functional components in luffa cylindrica and their effects on anti-inflammation of macrophage cells. Food Chemistry, 135(2), 386–395. https://doi.org/10.1016/j.foodchem.2012.04.128 

[10] Dillard, C. J., & German, J. B. (2020). Phytochemicals: nutraceuticals and human health. Journal of the Science of Food and Agriculture, 80(12), 1744–1756. https://doi.org/https://doi.org/10.1002/1097-0010(20000915)80:12%3C1744::AID-JSFA725%3E3.0.CO;2-W

[11] Adie, D.B., Igboro, S.B. Daouda, N., Eladere, E. (2013). Determination of the Filter Potential of Luffa Sponge (luffa aegyptiaca) in Water Quality Analysis, American International Journal of Contemporary Research, 3(3), 117-123.

[12] Eco Bravo. (2021, August 26). Why you should replace your plastic dish sponge for a natural loofah. Why You Should Replace Your Plastic Dish Sponge for a Natural Loofah. Retrieved April 5, 2023, from https://ecobravo.co.uk/blogs/blog/why-you-should-replace-your-plastic-dish-sponge-for-a-natural-loofah 

[13] Bottone, E. J., & Perez, A. A. (1993). Pseudomonas aeruginosa folliculitis acquired through use of a contaminated loofah sponge: An unrecognized potential public health problem. Journal of Clinical Microbiology, 31(3), 480–483. https://doi.org/10.1128/jcm.31.3.480-483.1993 

[14] Bottone, E. J., Perez, A. A., & Oeser, J. L. (1994). Loofah sponges as reservoirs and vehicles in the transmission of potentially pathogenic bacterial species to human skin. Journal of Clinical Microbiology, 32(2), 469–472. https://doi.org/10.1128/jcm.32.2.469-472.1994