Karanfil Yağı Anestezik Olabilir Mi?

Anestezi; ağrı ve acı hissini ortadan kaldırarak uyarılara karşı tepkisizliğe, dolayısıyla da canlıda azalmış aktiviteye sebep olur. Anestezi amacıyla, benzokain (etil 4-amino-benzoat), MS222 (tricaine), 2-fenoksietanol (metansülfonat), kinaldin (2-4-metilkinolin) gibi, balıklarda bir dizi ilaç kullanılmıştır[1]. Lakin bir süre sonra zararlı kalıntılardan ve pahalı uygulamalardan kaçınmak için hayvansal üretimde yaygın olan sentetik ilaçlara alternatif olarak doğal anestetikler uygulanılmaya çalışılmıştır[2]. 

Bahsi geçen anestetikler arasında Eugenia caryophyllata, başka bir deyişle karanfil bitkisi de yer alır. Karanfilin anestezik etkisi yağı üzerinden yorumlanmaktadır; anestezik özelliği ürüne kazandıran ana kimyasal bileşenler öjenol ve izoöjenoldür. Bu maddeler insanlar için güvenli kabul edilir ve dünyanın önde gelen kimyasal düzenleme kurumu ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından GRAS (Genel Olarak Güvenli Olarak Kabul Edilir) olarak sınıflandırılır[3, 4].

Karanfil yağının toksisite* açısından güvenliğinin yanı sıra diğer avantajları arasında; üretiminin ucuz olması, düşük konsantrasyonda kullanıldığında da etkili olabilmesi ve diğer anestezik maddelere nazaran yan etkilerinin düşük olması, dolayısıyla ölüm oranının düşük olması gösterilebilir[5, 6]. Bununla beraber balık nakli sırasında yatıştırıcı bir etkiye sahip olup, balık fizyolojisi ve davranışında nakliye sonrasında olumlu etkisi vardır[7]. 

Karanfil yağının biyolojik süreçlerdeki etkileri hakkındaki bilgilerin çoğu anekdot raporlarından gelmektedir ve balıkta anestezik olarak karanfil yağı kullanımının fizyolojik, davranışsal ve patolojik* değişkenler üzerindeki etkilerine dair çok az kanıt vardır[4]. Karanfil yağının balık davranışı üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi, özellikle anestezi sürecinin aşamalarını tanımlamakla sınırlıdır; anestezinin, iyileşme sonrası davranış üzerindeki sonuçlarına ilişkin herhangi bir değerlendirme yoktur[7, 8]. 

Farmakokinetiğini* ele alacak olursak; Nil Tilapyası* için herhangi bir bulgu yoktur, gökkuşağı alabalığındaki yarı ömrü* yaklaşık 12 saattir. Tatlı su balıklarında ise, daha uzun süre varlığını koruyan anestezik kalıntıların tespit edildiğine dair farklı bulgular vardır[9, 10]. Ayrıca karanfil yağı, merkezi sinir sistemi aktivitesini etkiler; dolayısıyla anestezinin iyileşme sonrası etkilerinin, ilgili uyaranlara tepkisellik* ve davranışsal motivasyonla ilişkili olarak ortaya çıkabileceğini öne sürmek mantıklıdır[4]. 

Sonuç olarak; etkinliği hala tartışma konusu olsa da karanfil yağının Nil Tilapyası’nda kullanımının davranış reaktivitesinin ve motivasyonunun sürdürülmesi açısından güvenli olduğunu söyleyebiliriz.

Yazar: Hilal KILIÇ

Sözlük

*Toksisite: Toksin, bir maddeden canlı bir organizmaya geçen veya bulaşan bir çeşit zehirdir. Toksisite ise bu maddenin canlı organizmaya verdiği zararın bir derecesi yani ölçümüdür[11, 12].
*Patolojik: Patoloji, hastalıkla ilgili hücrelerdeki, dokulardaki ve organlardaki yapısal ve işlevsel değişikliklerin tanınması, araştırılması ve incelenmesi ile ilgilenen bilim dalıdır. Patolojik, patoloji ile ilgili konular demektir[11].
*Farmakokinetik: Farmakodinamik olarak da bilinen farmakokinetik ilaçların veya ilaç olarak kullanılan diğer bileşenlerin organizma üzerindeki etkisini inceleyen ilaç bilimi dalıdır[11].
*Nil Tilapyası: Oreochromis niloticus olarak da bilinen Nil Tilapyası, tilapia familyasının bir türü olan çiklitgiller ailesine mensup yırtıcı bir balıktır. Ülkemize 1970’li yıllarda DSİ tarafından balıklandırma amaçlı getirildiği; Çukurova bölgesinde, Köyceğiz Gölü’nde, Asi Nehri’nde ve bölgedeki diğer su alanlarında üreyen popülasyonların oluştuğu bilinmektedir. Hatta Köyceğiz Gölü’nde dominant halde bulunarak diğer endemik türleri tehdit ettiği kaydedilmiştir[13].
*Yarı Ömür Süresi: Genel olarak, azalmakta olan bir maddenin baştaki miktarın yarısına düşmesi için gereken zamandır.
*Tepkisellik: Dış çevreden gelen bir uyarının etkisiyle ortaya çıkan davranış ve reaksiyon aktivitesidir[11].

Kaynakça
[1] Silva, D. R., Arvigo, A. L., Giaquinto, P. C., Delicio, H. C., Barcellos, L. J. G., & Barreto, R. E. (2021). Effects of clove oil on behavioral reactivity and motivation in Nile tilapia. Aquaculture, 532, 736045. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2020.736045.
[2] Purbosari, N., Warsiki, E., Syamsu, K., Santoso, J., (2019). Natural versus synthetic anesthetic for transport of live fish: a review. Aquacult. Fish. 4, 129–133. https://doi.org/10.1016/j.aaf.2019.03.002.
[3] Hoseini, S.M., Taheri Mirghaed, A., Yousefi, M., (2019). Application of herbal anaesthetics in aquaculture. Rev. Aquacult. 11, 550–564. https://doi.org/10.1111/raq.12245.
[4] Javahery, S., Nekoubin, H., et al., (2012). Effect of anaesthesia with clove oil in fish. Fish Physiol. Biochem. 38, 1545–1552. DOI 10.1007/s10695-012-9682-5
[5] Ross, L.G., Ross, B., (2008). Anaesthetic and sedative techniques for aquatic animals. Blackwell Science, Oxford, pp. 3 (159p). ISBN: 978-1-4051-4938-9
[6] Woody, C.A., Nelson, J., et al., (2002). Clove oil as an anaesthetic for adult sockeye salmon field trails. J. Fish Biol. 60, 340–347. https://doi.org/10.1111/j.1095-8649.2002.tb00284.x.
[7] Cooke, S., Suski, C.D., Ostrand, K.G., Tufts, B.L., Wahld, D.H., (2004). Behavioral and physiological assessment of low concentrations of clove oil anaesthetic for handling and transporting largemouth bass (Micropterus salmoides). Aquaculture 239, 509–529. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2004.06.028.
[8] Simões, L.N., Paiva, G., et al., (2010). Óleo de cravo como anestésico em adultos de tilápiado-Nilo. Pes. Agropec. Bras. 45, 1472–1477. https://doi.org/10.1590/S0100-204X2010001200019.
[9] Ke, C., Liu, Q., et al., (2018). Residual levels and rick assessment of eugenol and its isomers in fish from China markets. Aquaculture. 484, 338–342. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2017.07.034.
[10] Guénette, S.A., Uhland, F.C., Hélie, P., Beaudry, F., Vachon, P., (2007). Pharmacokinetic of eugenol in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss). Aquaculture 226, 262–265. https://doi.org/10.1016/j.aquaculture.2007.02.046.
[11] TDK, https://sozluk.gov.tr/.
[12] Akgün, B , Arıcı, M . (2018). Akrilamid; Toksisitesi, Azaltma Teknikleri ve Analiz Yöntemleri . Gıda ve Yem Bilimi Teknolojisi Dergisi, 0(20), 12-21.
[13] Bahri, İ. Z. C. İ., SELEK, M., & BERBER, S. Akuaponik Sistemde Nil Tilapia (Oreochromis Niloticus) ve Nane (Mentha Piperita) Yetiştiriciliği. Menba Kastamonu Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 6(1), 30-36.