Organik Gıda Nedir?

Araştırmalar tüketicilerin çoğunun organik tarım uygulamaları konusunda yeterli bilgiye sahip olmadığını dolayısıyla organik gıdaları tanımadıklarını göstermektedir. Yine de tüketiciler, organik gıdalar hakkında bugüne kadar maruz kaldıkları duyumlara göre bir algıya sahiptir. Bu algı ise organik gıdaların daha güvenli, çevreye duyarlı ve sağlıklı olduğu yönündedir [1]. Dolayısıyla organik gıdalara olan ilgi her geçen gün artmaktadır. Bu nedenle tüketicilerin kafasındaki soru işaretlerini gidermek ve doğru bilinen yanlışları düzeltmek adına bu yazımızda organik gıda ve organik tarım hakkında bazı soruları cevaplamaya çalıştık.

Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığı (USDA) tarafından organik gıdalar, organik tarım uygulamaları kullanılarak üretilmiş gıdalar olarak tanımlanmaktadır [2].

Avrupa Birliği; organik ürünlerin üretilmesi, işlenmesi, etiketlenmesi ve kontrolünü kapsayan bir mevzuata sahiptir. Organik ürünler, bu mevzuatta belirtilen organik üretim kurallarına uygun olarak üretilmiş ürünler olarak tanımlanmaktadır [3]. Çevrenin ve biyolojik çeşitliliğin korunması, enerji ve doğal kaynakların sorumlu kullanımı, yüksek hayvan refahı ve organik ürünlerde tüketici güveninin kazanılması gibi ilkelere dayanarak belirlenmiş organik üretim kuralları bulunmaktadır [3, 4]. Bu kurallara göre organik tarımda; genetiği değiştirilmiş organizma (GDO) içeren tohumlar, mineral azot gübreleri ve iyonlaştırıcı radyasyon kullanılmamaktadır. Yapay gübreler ve tarım ilaçlarının kullanımı ise sınırlıdır.  Yabancı otlar ve zararlılarla mücadele etmek için çoğunlukla kaynağı doğa olan kontrol yöntemleri kullanılmakta veya bu zararlılara dirençli bitki türlerin yetiştirilmesi tercih edilmektedir. Toprak verimliliğini artırmak için mahsul rotasyonu uygulanmakta ve azot bağlayan bitkiler yetiştirilmektedir [4]. Özellikle baklagil türleri gibi azot bağlayan bitkilerin köklerinde yaşayan mikroorganizmalar ekilen bitki için önemli bir besin maddesi olan azotun toprağa bağlanmasını sağlamaktadır [5].  Mahsul rotasyonu, ekim yapılan arazide, her büyüme döngüsü ve mevsimde, farklı bir mahsul yetiştirme şeklinde uygulanan bir yöntemdir. Mahsul rotasyonunun bitki hastalığı ve zararlı döngülerini kırmak, toprak sağlığını ve mahsul verimliliğini arttırmak, gübre kullanımını ve yer altı sularına nitrat sızmasını azaltmak gibi avantajları bulunmaktadır [6]. 

Organik hayvan yetiştiriciliğinde ise hormon kullanımına izin verilmemektedir. Antibiyotikler de sadece hayvan sağlığı için gerekli olan durumlarda kullanılmaktadır. Hayvanların doğal bağışıklık savunması teşvik edilmekte ve hayvan refahı için yaşam alanlarında hayvan yoğunluğu önlenmektedir [4]. 

Ülkemiz için organik gıda nedir?

Ülkemizde, Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelikte organik tarım faaliyetleri esaslarına uygun olarak üretilmiş ham, yarı mamul veya mamul haldeki sertifikalı ürün olarak tanımlanmaktadır [7]. Avrupa Birliği ülkelerinin Türkiye için önemli bir pazar olması dolayısıyla ulusal mevzuatın Avrupa Birliği mevzuatı ile uyumlu hale getirilmesi ile ilgili çalışmalar yapılmaktadır [8].

Ambalajda yazan %100 doğal, hormonsuz, hakiki, köy ürünü, saf gibi terimlerin; organik sembolü yoksa bir anlamı yoktur. Bu gibi terimler, tüketiciye üründe organik tarım uygulamaları kullanıldığının garantisini vermemektedir [9]. Organik gıdalar, 5262 sayılı Organik Tarım Kanunu ve Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik ile belirlenmiş kurallara uygun olarak, T.C. Tarım ve Orman Bakanlığınca yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından kontrolü yapılan ve sertifikalandırılan gıdaları ifade etmektedir. Organik gıdaların etiket bilgilerinde organik ürün logosu ve sertifika bilgileri yer almak zorundadır [9].

Organik gıdalar neden pahalı?

Organik gıdaların fiyatı tüketiciler için önemli faktörlerden biridir. Fiyatına rağmen organik tarımın doğaya ve sürdürülebilirliğe katkısı, bilinçli organik gıda tüketicilerini organik gıda tüketimi için motive etmektedir [10].

Organik gıda arzının talebe göre daha sınırlı olması organik gıdaların geleneksel gıdalara göre daha pahalı olmasının nedenlerinden biri olarak gösterilmektedir. Organik gıda üretiminde elde edilen ürün başına gereken emek daha yüksek olduğundan maliyetleri nispeten daha yüksektir. Hayvan refahının sağlanması için gereklilikler ve toprak verimliliğinin korunması için rotasyonel dönemler olarak adlandırılan dönemlerde düşük finansal getirili bitkilerin yetiştirilmesi gibi nedenlerden dolayı da organik tarım üretim maliyetleri yükselmektedir [11]. 

Konu hakkında merak edilen diğer sorular için:

Organik Tarım Nedir?

Organik Gıdaların Avantajı Var Mıdır?

Organik Gıda Daha Mı Besleyici?

Kaynakça

[1] de Magistris, T., & Gracia, A. (2008). The decision to buy organic food products in southern Italy. British Food Journal, 110(9), 929–947. https://doi.org/10.1108/00070700810900620 

[2] McEvoy, P. by M. (2012, March 22). Organic 101: What the USDA organic label means. USDA. https://www.usda.gov/media/blog/2012/03/22/organic-101-what-usda-organic-label-means

[3] Regulation (EU) 2018/848 of the European Parliament and of the Council of 30 May 2018 on organic production and labelling of organic products and repealing Council Regulation (EC) No 834/2007. EUR. (n.d.). https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A02018R0848-20230221 

[4] Organic production and products. Agriculture and rural development. (n.d.). https://agriculture.ec.europa.eu/farming/organic-farming/organic-production-and-products_en#organicproductionrules 

[5] Tilki, F. (2002). Biyolojik azot bağlanmasının ormancılıktaki önemi ve kullanımı, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri B, 52(1), 111 - 123.

[6] Arriaga, F. J., Guzman, J., & Lowery, B. (2017). Conventional agricultural production systems and soil functions. Soil Health and Intensification of Agroecosytems, 109–125. https://doi.org/10.1016/b978-0-12-805317-1.00005-1 

[7] Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,  Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik,  Resmî Gazete Tarihi: 18.08.2010 Resmî Gazete Sayısı: 27676

[8] T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Organik Tarım Ulusal Eylem Planı 2013-2016. 

[9] Genel Bilgiler. T.C. TARIM VE ORMAN BAKANLIĞI. (n.d.-a). https://www.tarimorman.gov.tr/Konular/Bitkisel-Uretim/Organik-Tarim/Genel-Bilgiler 

[10] Ünal, S., Deveci, F. G., & Yıldız, T. (2019). Do we know organic food consumers? the personal and social determinants of organic food consumption. Istanbul Business Research, 1–35. https://doi.org/10.26650/ibr.2019.48.0019 

[11] FAO. (n.d.). FAQ. Organic Agriculture: What is organic agriculture? https://www.fao.org/organicag/oa-faq/oa-faq1/en/