Arı Sütü Nedir ?

Özet

• Arı sütü, işçi bal arıları tarafından üretilen özellikle yavru ve kraliçe arıların beslenmesinde kullanılan bir salgıdır.
• Arı sütü, insan vücudunun ihtiyaç duyduğu birçok besin öğesini bir arada barındıran bir gıdadır.
• Yavru gelişiminin ilk 2-3 gününde ve kraliçe arıların üreme yeteneğini devam ettirebilmesi için yaşamı boyunca arı sütü tüketmesi gerekir. 
• Propolis, bal arılarının birçok ağaç türünden toplayıp tükürükleriyle balmumunu birleştirerek ürettikleri reçineli bir karışımdır.
• Arı poleni, arıların çiçek polenlerini tükürük bezi salgılarıyla karıştırarak ürettikleri üründür.

Arı sütü, işçi bal arıları tarafından üretilen özellikle yavru ve kraliçe arıların beslenmesinde kullanılan bir salgıdır [1]. Bu salgı, genellikle sarımsı beyaz renkte olup asitliği yüksek, jöle kıvamında, keskin bir koku ve ekşi-tatlı bir tada sahiptir [1] [2]. 

Arı sütü; yarıdan fazla su, yaklaşık aynı oranlarda değişen protein ve şeker içeriğine sahiptir. Protein ve şeker içeriğine kıyasla daha az yağ içerir [2][3]. Vitamin B5 olarak da bilinen pantotenik asit arı sütünde en bol miktarda bulunan vitamindir [4]. Vücudumuzda başlıca koenzim A sentezi için gerekli olan pantotenik asidi, yediklerimizin enerjiye dönüştürmeye yardımcı olan niasin B3 vitamini takip eder [5][6]. Aynı zamanda arı sütünün %1,5'u kalsiyum, magnezyum, sodyum, potasyum gibi çok çeşitli mineral ve demir, çinko, alüminyum gibi iz elementlerden oluşur [4]. İz element, vücudun günlük en fazla 100 miligrama kadar ihtiyaç duyduğu elementlere verilen adlandırmadır [7]. 

Üretim zamanı, toplandığı yer ve kovandan alındığı kısım gibi etkenler parçacıklı yapıya sahip arı sütünün, besin öğeleri miktarında değişikliğe sebep olabilir [8]. Toplandığı zamanın arı sütünün içeriğindeki değişime etkisine bir örnek vermek gerekirse; yağışlı mevsimlerde su ve karbonhidrat miktarı en yüksek seviyelere ulaşırken, kuru mevsimlerde yağ miktarı en yüksek değere ulaşır [9]. 

Doğada arı sütü, arıların nektar ve poleni dönüştürmesiyle üretilir [9]. Polenler, arıların kuluçka alanını çevreleyen ve arı ekmeğini oluşturan hücrelerde toplanır. Burada işçi arılar, bal ve arı ekmeğini tüketerek arı sütünü üretirler [1]. 

Arı sütünün faydaları nelerdir?

Son yıllarda, yeterli ve dengeli beslenmeyi desteklemek amacıyla geliştirilen ürünlere duyulan ilgi artmıştır [9]. Arılar ve deney hayvanları üzerindeki sağlık yararlarına dair yapılan çalışmalar arı sütünün, bir potansiyel barındırdığını göstermektedir [1]. Arı sütü, insan vücudunun ihtiyaç duyduğu birçok besin öğesini bir arada barındıran bir gıdadır. Besleyici özelliklerinden dolayı bal arısının en değerli ürünü olarak kabul edilir. Araştırmalar, uygun miktarlarda arı sütü tüketmenin vücudun sağlıklı işleyişine  fayda sağladığını göstermektedir [1][2].

Arı sütü, biyolojik özellikleri ile gıda ve ilaç endüstrileri, kozmetik ve imalat sektörleri gibi birçok alanda kullanılır [1][9]. Arı sütünün kalitesi için tazeliği oldukça önemlidir. Hasattan hemen sonra ışık geçirmeyen bir kaba konulduğunda, 0 ila 5°C'de 6 aya kadar saklanabilir. Bu sırada arı sütünün sarı rengi koyulaşabilir. En uygun kalitede arı sütü elde etmek ve raf ömrünü artırmak için, arı sütünün donmuş halde saklanması gerekir. Bu noktada uygulanan dondurarak kurutma yöntemi ise besin değerlerinin korunması anlamında en avantajlı yöntemdir. Bu sayede arı sütünün 2-3 yıl besin değerleri korunur [3].

Arı sütünün arı beslenmesindeki yeri nedir?

Yavru gelişiminin ilk 2-3 gününde ve kraliçe arıların üreme yeteneğini devam ettirebilmesi için yaşamı boyunca arı sütü tüketmesi gerekir. Hatta tam da bu nedenle; kraliçe arıların diğer arılara kıyasla daha büyük bir vücuda, uzun yaşam süresine ve doğurganlık özelliğine sahip olması esasen arı sütü tüketimi ile ilişkilidir [1]. 

Diğer arı ürünlerinden polen ve propolis nedir? 

Bal arısından elde edilen arı poleni ve propolis gibi ürünlerin sağlığı iyileştirici özellikleri olduğu düşünülmektedir [10].

Arılar, çiçek polenlerini tükürük bezi salgılarıyla karıştırarak arı polenini üretir. Arka ayaklarıyla kovanlara taşınan arı poleni, kovanda uçamayan arıların tükürükleriyle birleştirilip bal ve balmumu karışımıyla kapladıkları peteklere doldurur. Böylece, kalori değeri oldukça yüksek olan polen, hem yetişkin arılar hem de yavrular için ana besin kaynağı olarak kullanılır[10].

Propolis ise, bal arılarının birçok ağaç türünün yaprak ve çiçek tomurcukları, gövdeleri ve kabuk çatlaklarından toplayıp tükürükleriyle balmumunu birleştirerek ürettikleri reçineli bir karışımdır. Propolis kelimesi, Yunanca “savunma” anlamına gelen “pro” ve “topluluk” anlamındaki “polis” kelimelerinden türetilmiştir."Arılar için propolis, kovanın delik ve çatlaklarını kapatmak, iç yüzeyi düzleştirmek ve kovan iç sıcaklığını korumak için dolgu macunu olarak kullanılır ve “arı tutkalı” olarak da bilinir [11]. Aynı zamanda, propolisin antimikrobiyal özelliği; kovanın temiz kalmasına, kovana düşen ve ölen böceklerin mumyalanarak çürümelerinin önlenmesine olanak sağlar. Yapılan araştırmalar propolisin içerisinde 300'den fazla bileşik olduğunu tanımlamıştır. Bunlar başlıca reçine, balsam, balmumu, yağ asitleri, uçucu yağlar, polenler, amino asitler, mikro besinler ve vitaminlerdir [10].

Kaynakça:

 [1]   Ahmad, S., Campos, M. G., Fratini, F., Altaye, S. Z., & Li, J. (2020). New insights into the biological and pharmaceutical properties of royal jelly. International Journal of Molecular Sciences, 21(2), 382.

[2] Ab Hamid, N., Abu Bakar, A. B., Mat Zain, A. A., Nik Hussain, N. H., Othman, Z. A., Zakaria, Z., & Mohamed, M. (2020). Composition of Royal Jelly (RJ) and its anti-androgenic effect on reproductive parameters in a polycystic ovarian syndrome (PCOS) animal model. Antioxidants, 9(6), 499.

[3]  Bogdanov, S. (2011). Royal jelly, bee brood: composition, health, medicine: a review. Lipids, 3(8), 8-19.

[4]  Kunugi, H., & Mohammed Ali, A. (2019). Royal jelly and its components promote healthy aging and longevity: from animal models to humans. International journal of molecular sciences, 20(19), 4662.

[5]The Nutrition Source. Pantothenic Acid – Vitamin B5. Retrieved January 14, 2023, from https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/pantothenic-acid-vitamin-b5/

[6] The Nutrition Source. Niacin – Vitamin B3. Retrieved January 14, 2023, from https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/niacin-vitamin-b3/

[7]   Smolin, L. A., Grosvenor, M. B., Gurfinkel, D. (2015). The Trace Elements. In Nutrition: Science and applications, 2nd Canadian edition (pp. 480–490). John Wiley & Sons.

[8]   Sabatini, A. G., Marcazzan, G. L., Caboni, M. F., Bogdanov, S., & Almeida-Muradian, L. B. D. (2009). Quality and standardisation of royal jelly. Journal of ApiProduct and ApiMedical Science, 1(1), 1-6.

[9]   Collazo, N., Carpena, M., Nuñez-Estevez, B., Otero, P., Simal-Gandara, J., & Prieto, M. A. (2021). Health promoting properties of bee royal jelly: Food of the queens. Nutrients, 13(2), 543.

[10] Kocot, J., Kiełczykowska, M., Luchowska-Kocot, D., Kurzepa, J., & Musik, I. (2018). Antioxidant potential of propolis, bee pollen, and royal jelly: possible medical application. Oxidative medicine and cellular longevity, 2018.

[11] Yuksel, S., & Akyol, S. (2016). The consumption of propolis and royal jelly in preventing upper respiratory tract infections and as dietary supplementation in children. Journal of intercultural ethnopharmacology, 5(3), 308.